|
 Zastupnik Vlade Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava u Strazburu Zoran Pažin ocjenjuje da je prošlonedjeljno sudsko odbacivanje predstavke SPC i Vlade Srbije svojevrsna pravna poruka Crnoj Gori - da ne postoji generalna međunarodna pravna obaveza države da izvrši restituciju crkvene imovine koja je sada državna imovina.
-Poruka proizilazi iz eksplicitnog stava Evropskog suda da ne postoji generalna međunarodno pravna obaveza države da izvrši restituciju ctkvene imovine koja je sada državna svojina, a da država, ukoliko se opredijeli za restituciju, u okviru svoga pravnog poretka uživa izvjesnu slobodu u pogledu forme i obima restitucije, u skladu sa međunarodnim pravnim standardima, ističe Pažin, napominjući da je pravno otvoreno pitanje da li će, u kom obimu i kome, država Crna Gora izvršiti restituciju.
-O tome će suvereno odlučivati Crna Gora, ne međunarodna zajednica, a po najmanje susjedna država koja je tokom sudskog postupka pokušavala da usmjeri raspravu u tom pravcu, iako to formalno pravno nije bio predmet ovog spora, naglašava crnogorski zastupnik pred Sudom u Strazburu. Osim toga, Pažin smatra da je Evropski sud, odlukom od prošle sedmice, značajno rasteretio državne organe Crne Gore koji sada mogu bez političkih i drugih pritisaka trajno rješavati odnose države i crkve.
- Druga važna poruka za budućnost odluke Evropskog suda jeste da Vlada Crne Gore koja je najavila donošenje zakona o pravnom položaju vjerskih zajednica, kao i o pitanjima imovine, može pristupiti pravnom uređenju ovih pitanja neopterećena bilo kakvim ranijim pravnim obavezama, pa i u pogledu restitucije za koju Srpska pravoslavna crkva smatra da joj pripada, istiće Pažin.
Inače, Zoran Pažin je bio višegodišnji sudija, potom i predsjednik Osnovnog suda u Podgorici. Tokom protekle decenije bio je izuzetno aktivan na polju zaštite i unapređenja ljudskih prava. Predavač je i saradnik Centra za demokratiju i ljudska prava; saradnik AIRE centra iz Londona, kao i mnogih drugih nacionalnih i međunarodnih organizacija, čiji je cilj afirmacija vladavine prava, jačanje nezavisnosti i nepristrasnosti pravosuđa, podizanje nivoa pravne svijesti građana i promocije etičkih principa i pravde, kao izvora prava. Sada obavlja užnost Zastupnika Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava u Strazburu i zamjenik je člana Venecijanske komisije.
Bez lažne skromnosti otkriva u razgovoru za Portal Analitika da je, nakon presude u Strazburu, osjetio olakšanje i da mu je to bila značajna lična i profesionalna satisfakcija.
- U odnosu na dane koje sam proveo radeći kao sudija, biti sa druge strane sudijskog stola i zastupati jednu od stranaka u međunarodnom sudskom postupku jeste obogaćujuće iskustvo i profesionalna nadgradnja za nekoga ko ne bježi od profesionalnih izazova jer brusi vaš osjećaj za organizovanost i profesionalnu posvećenost. Zastupati svoju državu na međunarodnom nivou, prije svega - velika je odgovornost i čast, ističe Pažin u razgovoru za Portal Analitika. .
ANALITIKA: U Vašim prvim reakcijama ocijenili ste da je odluka Evropskog suda svojevrsna satisfakcija za državu Crnu Goru. Da li bi, da je bila drugačija odluka, Crna Gora bezpovratno izgubila svojinu nad dijelom svoje tritorije, u ovom slučaju nad 11 crkava i manastira?
PAŽIN: Kada sam pomenuo pravnu satisfakciju Crne Gore, mislio sam, prije svega, na pobjedu građanskog koncepta crnogorskog društva na kome se, između ostalog, temeljila pravna strategija države u ovom sporu, nasuprot otvorenom nacionalizmu protivne strane, koji je kulminirao u, zaista krajnje neprimjerenom, a s pravom bih mogao upotrijebiti i težu kvalifikaciju, kada je u pitanju podnesak prethodne Vlade Republike Srbije, kojim se umiješala u spor, na strani Srpske pravoslavne crkve.
Na uvrede i izvrtanje istorijskih činjenica Crna Gora nije uzvratila istom mjerom , čuvajući dostojanstvo države i braneći svoje pravne interese isključivo pravnim argumentima. Pravna argumentacija Crne Gore je u cjelosti prihvaćena od stane Evropskog suda i to, na moje veliko zadovoljstvo, jednoglasnom odlukom sudskog vijeća, i u toj činjenici vidim svojevrsnu pravnu satisfakciju Crne Gore.
Što se tiče drugog dijela Vašeg pitanja prepuštam strani koja je izgubila spor da razmišlja o sadržaju i obimu svojih propusta.
ANALITIKA: Šira javnost moguće da nije upoznata sa činjenicom da je u ovom pravnom sporu protiv Vas stajao čitav jedan pravni tim koji je mjesecima pravio strategiju.Da li ste, osim zadovoljstva zbog zaštite interesa države Crne Gore, Vi lično osjetili posebnu satisfakciju?
PAŽIN: Svakako da sam kao pravni zastupnik Crne Gore u ovom sporu ispunjen i ličnim profesionalnim zadovoljstvom, jer je jedan vrlo ozbiljan i zahtjevan posao koji mi je povjeren uspješno okončan. U sudskom postupku , kao i u drugim sferama života, kvantitet učesnika na jednoj strani nije uvijek mjerilo kvaliteta, pa je ponekad manje više, a više manje. U odnosu na dane koje sam proveo radeći kao sudija , biti sa druge strane sudijskog stola i zastupati jednu od stranaka u međunarodnom sudskom postupku jeste obogaćujuće iskustvo i profesionalna nadgradnja za nekoga ko ne bježi od profesionalnih izazova jer brusi vaš osjećaj za organizovanost i profesionalnu posvećenost. Zastupati svoju državu na međunarodnom nivou - prije svega - velika je odgovornost i čast.
ANALITIKA: A kakve su konkretne posljedice odluke Evropskog suda? U prvim reakcijama javnosti – čini mi se pogrešno – se protumačilo da je SPC izgubila pravo svojine nad crkvama i manastirima. Kako Vi gledate na kompletnu situaciju, naročito sa aspekta restitucije?
PAŽIN: Svaka odluka Evropskog suda zrači snagom svoga autoriteta jer daje smjernice svim protagonistima savremene Evrope koji drže do evropskih vrijednosti kako treba pravno urediti društvene odnose u pojedinim oblastima. Zato svaku odluku Evropskog suda treba pažljivo čitati i analizirati jer Evropski sud stvara praksu sudskih presedana, pa svaka odluka Evropskog suda ujedno stvara i pravila za budućnost. Od mogućih poruka za budućnost koje nosi ova odluka Evropskog suda, zbog ograničenosti vremena i prostora, Vašoj pažnji ovom prilikom preporučujem dvije poruke.
Prva poruka proizilazi iz eksplicitnog stava Evropskog suda da ne postoji generalna međunarodno pravna obaveza države da izvrši restituciju ctkvene imovine koja je sada državna svojina, a da država, ukoliko se opredijeli za restituciju, u okviru svoga pravnog poretka uživa izvjesnu slobodu u pogledu forme i obima restitucije, u skladu sa međunarodnim pravnim standardima.
Da budem posve jasan, pravno je otvoreno pitanje da li će, u kom obimu i kome, država Crna Gora izvršiti restituciju. O tome će suvereno odlučivati Crna Gora, ne međunarodna zajednica, a po najmanje susjedna država koja je tokom sudskog postupka pokušavala da usmjeri raspravu u tom pravcu, iako to formalno pravno nije bio predmet ovog spora. Pored toga susjedna država je uporno pokušavala da preusmjeri raspravu sa pravnih na politička pitanja, mješajući se u unutrašnje stvari Crne Gore, poput deplasiranog komentarisanja ugovora koji je Crna Gora zaključila sa drugim međunarodno-pravnim subjektom – Svetom stolicom, što je potpuno van predmeta spora pred Evropskim sudom.
Druga važna poruka za budućnost odluke Evropskog suda jeste da Vlada Crne Gore koja je najavila donošenje zakona o pravnom položaju vjerskih zajednica, kao i o pitanjima imovine, može pristupiti pravnom uređenju ovih pitanja neopterećena bilo kakvim ranijim pravnim obavezama, pa i u pogledu restitucije za koju Srpska pravoslavna crkva smatra da joj pripada.
ANALITIKA: Mislite li da crnogorska vlast nakon odluke Evropskog suda sada mora krenuti u kompletno regulisanje odnosa država i crkva?
PAŽIN: Savremena Evropa poznaje više različitih modela uređenja odnosa između država i vjerskih zajednica. Iako se sekularizam, koji podrazumijeva odvojenost crkve, odnosno vjerske zajednice, od države, doživljava zajedničkim kulturnim i pravnim nasljeđem, ne postoji na nivou evropskih institucija nešto što bi se moglo nazvati zajedničkom evropskom politikom (European Common Policy), u odgovoru na pitanje kako sekularizam u svim njegovim aspektima treba implementirati kroz unutrašnje zakonodavstvo, o čemu svjedoče i neke skorije presude Evropskog suda koje su temeljito protresle Evropu, kao što je presuda u predmetu Lauci protiv Italije.
S druge strane, vjerske zajednice, same po sebi su u savremenoj Evropi važan činilac stabilnosti, harmonizacije i humanizacije društvenog života, pa država, po prirodi stvari, treba istrajno da njeguje i unapređuje odnose sa vjerskim zajednicama, a vjerske slobode moraju biti zaštićene od strane države na najvišem nivou.
„Ujedinjeni u različitosti“ (United in diversity) je oficijelni moto Evropske unije, počev od maja 2000. godine, a Evropski sud za ljudska prava, kao „savjest Evrope“ interpretacijom konvencijskih prava, među kojima istaknuto mjesto zauzima i sloboda savjesti i vjerosipovijesti, kroz sudsku praksu formira - u svom dijalektičkom jedinstvu - evropski pravni poredak.
ANALITIKA. Pošto je riječ o važnom državnom i političkom pitanju, da li smatrate da bi u budućoj Vladi ipak valjalo da postoji posebno odjeljenje koje bi tretiralo pitanje odnosa vjerskih zajednica i države?
PAŽIN: Ne bih prejudicirao. Odgovor na pitanje koji model organizacije državne uprave u pogledu uređenja odnosa vjerskih zajednica i države bi se pokazao najoptimalnijim za Crnu Goru, treba prepustiti novoj vladi. Izvjesno je da se dva principa u budućoj organizaciji državne uprave nameću kao imperativ - a to su efikasnost i racionalnost.
ANALITIKA: Podgorički paroh gospodin Džomić, koji je inače pravnik, najavio je nove tužbe SPC u Strazburu. Vi tvrdite da za sada niti jedna nova nije procesuirana. Da li smatrate da Srpska pravoslavna crkva može na drugi način, ponovo aktuelizovati ovo pitanje koje je već presudio Sud u Strazburu?
PAŽIN: Jedan od najznačajnijih kvaliteta Evropske konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda jeste pravo na pojedinačnu predstavku Evropskom sudu u slučaju povrede ili ugroženosti konvencijskih prava, koje pravo pripada svakom građaninu, ali i strancu, apatridu, privrednom društvu ili nevladinoj organizaciji, vjerskoj zajednici, kao i svakom drugom pravnom subjektu pod nadležnošću organa javne vlasti. Međutim, sam broj podnešenih predstavki ne svjedoči i o snazi i kvalitetu pravnih argumenata koji se u predstavkama iznose. Srpska pravoslavna crkva, ukoliko nalazi potrebnim, može svaki dan da podnese novu predstavku Evropskom sudu, u tom pogledu nema nikakvih ograničenja, ali su pravno relevantne samo one predstavke koje Evropski sud procesuira.
Ono što je važno za crnogorsku javnost jeste da odluka Evropskog suda kojom je predstavka Srpske pravoslavne crkve, kojoj se pridružila i Republika Srbija, odbačena kao neprihvatljiva, a u drugom dijelu kao očigledno neosnovana, predstavlja pravni presedan (precedent), što znači, s jedne strane da Evropski sud neće ponovno razmatrati činjenična i pravna pitanja koja su ovom odlukom raspravljena, a sa druge strane, da bi Evropski sud sve druge eventualne sporove između Srpske pravoslavne crkve i Crne Gore koji imaju za povod slična pravna pitanja, rješavao, pozivajući se upravo na ovu odluku.
Draško ĐURANOVIĆ
|
